Antakya Daha Önce Yerle Bir Oldu mu? Tarih, Gerçekler ve İroniler
Antakya… Bu şehir, bana göre hem tarihi bir hazine hem de modern Türkiye’nin en çelişkili yerlerinden biri. Herkesin “ah, o Antakya” dediği, tarihi ve kültürüyle övündüğü ama gözden kaçan bir gerçeği de barındıran bir şehir. Hangi gerçeği mi? Hadi gel, biraz cesur bir bakış açısı getirelim. Antakya daha önce yerle bir oldu mu? Yani, gerçekten mi, yoksa sadece afetler ve felaketlerle mi anılmalı? Bu yazıda, Antakya’nın geçmişini, bugünü ve olası geleceğini eleştirel bir şekilde tartışacağım. Hazırsanız başlayalım.
Antakya ve Tarihin En Derin Yaraları
Şehirlerin tarihî derinliği, genellikle onlara hayranlıkla bakmamıza yol açar. Antakya da bu şehirlerden biri. MÖ 300’lü yıllara kadar giden tarihiyle, Roma İmparatorluğu’ndan Osmanlı’ya kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış. Ama sormam gereken çok basit bir soru var: Tarih bu kadar eskiye gittiğinde, Antakya ne kadar gerçekten korunmuş? Gerçekten sağlam temeller üzerine mi kurulu, yoksa sadece modernleşmenin kollarında boğulmuş bir şehir mi?
Tarihte, Antakya, büyük felaketlerle yerle bir olmuştu. Birkaç büyük deprem, yerel çatışmalar ve doğal afetler, zaman zaman bu kadim şehri adeta silip süpürdü. Şimdi, yaşadığımız depremler ve doğal felaketler, sanki şehrin halkı için kaderin bir oyunuymuş gibi bir algı yaratıyor. Ama sorarım, bu şehir sadece doğal afetlerden mi ibaret? Yoksa, depremden önce de Antakya’nın “yerle bir olması” her zaman içsel bir çürümeyle mi başlamıştı?
Antakya’nın Zayıf Noktaları: İhmal ve Görmezden Gelme
Bana kalırsa, Antakya’nın bu kadar büyük felaketlerle anılması, çok büyük bir ihmalin sonucudur. Şehirdeki eski yapılar, tarihi dokusuyla övünülürken, aslında bunların korunması gerektiği unutuluyor. Evet, Antakya’nın tarihi çok değerli ama bu şehir aynı zamanda büyük risklerle yüzleşiyor. Deprem kuşağında olan bu şehirde, ne yazık ki hem yerel hem de merkezi yönetim ciddi bir önlem almakta çok geç kaldı. Çünkü, hem tarihi hem de kültürel açıdan çok değerli olan bu şehirde, binaların çoğu halen depreme dayanıklı değil. Bu sorun, yıllardır göz ardı ediliyor. Belki de geçmişteki felaketlerin asıl sebebi, bu ihmalin bizzat kendisi!
Antakya, ne yazık ki hala eski yapılarla ve zayıf altyapı ile iç içe bir şekilde varlığını sürdürüyor. Geçmişte yaşanan büyük felaketlerin ardından yapılan “restorasyon” çalışmalarına göz attığımda, gerçekçi bir yaklaşımın eksik olduğunu düşünüyorum. Gerçekten de, çok büyük bir tarihi değer ve kültür barındıran bu şehirde yapılması gereken şey, basit bir restorasyon değil, şehri gerçek anlamda güvenli bir hale getirecek önlemler alabilmekti. Ama ne yazık ki bu geçiştirilmiş, öngörüsüz adımlar da tarihle birlikte sarsılmaya devam ediyor.
Antakya’nın Güçlü Yönleri: Kültürel Zenginlik ve Dayanışma
Elbette, Antakya’yı yerle bir eden sadece doğal afetler de değil. Şehirdeki insanlarının, toplum yapısının ve kültürel mirasının da büyük payı var. Antakya, o kadar zengin bir kültüre sahip ki, sadece Türkiye değil, dünya çapında bir hazine olma potansiyeline sahip. Arap, Türk, Ermeni, Hristiyan, Yahudi gibi farklı etnik kökenlerin bir arada yaşadığı, derin bir kültürel etkileşimin olduğu bir şehir. Ama gelin görün ki, Antakya, sadece bir felaket anı yaşandığında hatırlanıyor. Oysa, bu şehirdeki insanlar, dayanışma ve birlikte yaşama kültürleriyle her türlü felaketi aşabilecek güçte.
Antakya’nın bu kültürel çeşitliliği, bana göre bu şehri ayakta tutan en önemli faktör. Çünkü toplumlar zor zamanlarda birbirine sarılmayı bilir. Geçmişteki felaketlerin ardından Antakya halkı, her seferinde birbirine destek olarak şehri yeniden inşa etmeyi başarmış. Bir anlamda, bu şehir her ne kadar yerle bir olsa da, halkının direnci sayesinde her defasında yeniden ayağa kalkmayı başarmıştır. Ama burada dikkat edilmesi gereken bir başka nokta var: Kültürel zenginlik, yalnızca felaket anlarında değerli değildir; bunu her gün yaşamak ve hissetmek gerekir. Gerçekten de Antakya’nın en güçlü yanı, içinde barındırdığı dayanışma ruhudur. Peki bu dayanışma, sadece zorluklar sırasında mı var olmalı?
Antakya’nın Geleceği: Birleşim ya da Ayrışma?
Antakya’nın geleceğini düşündüğümde, aklıma gelen bir soru var: Şehir daha fazla felaketle karşılaştıkça, bu dayanışma ruhu ne kadar daha güçlü kalacak? Yoksa, her şey birbirine daha fazla bağlanmak yerine, şehir adeta paramparça mı olacak? Kültürel çeşitlilik bir anlamda şehri zenginleştiriyor, ancak bir o kadar da zorlaştırıyor. Şehir, gerçekten kendine güvenli ve sağlam temeller üzerine inşa edilip edilmiyor mu? Yoksa, sadece geçmişteki olayların etkisiyle hayatta kalmaya mı çalışıyor?
Şu soruya da bir göz atmak gerek: Geçmişte, bu şehir ne kadar gerçekten “yerle bir” oldu? Tarihi ve doğal afetlerin yanısıra, insanlar bu şehri hala olduğu gibi yaşatmaya ne kadar kararlı? Ya da şehri yaşatmaya çalışanlar gerçekten o eski ruhu koruyabilecek mi? Kendi adıma konuşacak olursam, Antakya’yı yerle bir eden sadece büyük felaketler değil. Onu yerle bir eden, bazen de içindeki kararsızlık ve huzursuzluktur.